uranüs'ün uyduları ne demek?

Uranüs, güneş sisteminin yedinci gezegenidir ve bilinen 27 doğal uydusu vardır.¹ Bu uydulara William Shakespeare ve Alexander Pope'un eserlerindeki karakterlerin isimleri verilmiştir.² Titania ve Oberon adı verilen ilk iki uydu 1787 yılında İngiliz astronom William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Bu keşifleri 1851 yılında William Lassell tarafından (Ariel ve Umbriel) ve 1948 yılında Gerard Kuiper (Miranda) tarafından keşfedilen üç hidrostatik dengeye sahip uydu izlemiştir.³ Bu beş uydu gezegensel kütleye sahiptir ama güneşin etrafında dönmedikleri için cüce gezegen kategorisine alınmazlar. Kalan uydular 1985 sonrasında Voyager 2 uzay aracı ve dünya merkezli teleskoplar tarafından keşfedilmiştir.

Uranüs uyduları on üçü iç ay, beşi büyük ay ve dokuz düzensiz ay olmak üzere üç grupta incelenir. İç aylar küçük ve koyu renklidir ve gezegenin halkalarıyla aynı özellikleri taşırlar. Beş büyük ay, hidrostatik dengeye sahip olacak kadar büyük kütleye sahiptir, bunlardan dördü üzerinde kanyon ve volkanik oluşumlar gözlenmiştir.⁴ Bu beş aydan en büyü olan Titania, 1,578 km çapa sahiptir ve güneş sistemindeki 8. büyük aydır. Kütlesi dünya'nın uydusu olan Ay'ın kütlesinden 20 kat daha azdır. Düzensiz ayların yörüngeleri ise gezegenden son derece uzak ve eğimli elips şeklinde yörüngelerdir.⁵

Keşif

Keşfedilen ilk iki uydu olan Titania ve Oberon gezegenin keşfinden altı yıl sonra, 11 Ocak 1787'de William Herschel tarafından keşfedildi. Daha sonraları Herschel altıya kadar uydu ve belki de bir gezegen halkası keşfettiğini düşünmüştür. Yaklaşık 50 yıl boyunca Herschel'in ekipmanları Uranüs'ün uydularının göründüğü tek teleskop olarak kaldı.⁶ 1840'larda daha iyi teleskoplar e Uranüs'ün gökyüzündeki daha uygun konumu sayesinde Titania ve Oberon yeniden gözlemlenebildi. Daha sonra iki yeni ay, Ariel ve Umbriel 1851 yılında William Lassell tarafından keşfedildi.⁷ Uranüs'ün uydularının Roma rakamları ile adlandırılması sistemi astronomi yayınları arasında uzun bir süre karışıklık yarattı, Herschel'in Titania ve Oberon'u Uranüs II ve IV olarak adlandırmasının mı, yoksa William Lassell'in bu uyduları I ve II olarak adlandırmasının mı kullanılacağı kesinleştirilemedi.⁸ Ariel ve Umbriel'in gözlemlerinin doğrulanmasıyla Lassell, Uranüs'ün uydularını gezegenden dışarı doğrı I, II, III ve IV olarak adlandırdı; bu adlandırma kalıcı oldu.⁹ 1852'de Herschel'in oğlu John Herschel, o dönemde bilinen dört uyduya günümüzdeki isimlerini verdi.¹⁰

İsimler

İlk iki uydu 1787'de keşfedildi ama 1852'ye (iki uydu daha keşfedildikten bir yıl sonra) kadar bunlara isim verilmedi. Uydulara Uranüs'ün kaşifinin oğlu olan John Herschel tarafından isim verilmesine karar verildi. Herschel uydulara Yunan mitolojisinden isimler vermek yerine, William Shakespeare'in Bir Yaz Gecesi Rüyası adlı romanındaki iki perinin ismi olan Oberon ve Titania ve Alexander Pope'un Bukleye Tecavüz adlı eserindeki mitolojik yaratıkların ismi olan Ariel ve Umbriel isimlerini verdi.

Uranüs uydularına verilen diğer isimler ve geldikleri yer şöyledir:

Bukleye Tecavüz (Alexander Pope):
- Ariel, Umbriel, Belinda
William Shakespeare oyunları:
- Bir Yaz Gecesi Rüyası: Titania, Oberon, Puck
- Fırtına: (Ariel), Miranda, Caliban, Sycorax, Prospero, Setebos, Stephano, Trinculo, Francisco, Ferdinand
- Kral Lear: Cordelia
- Hamlet: Ophelia
- Hırçın Kız: Bianca
- Troilus ve Cressida: Cressida
- Othello: Desdemona
- Romeo ve Juliet: Juliet, Mab
- Venedik Taciri: Portia
- Size Nasıl Geliyorsa: Rosalind
- Kuru Gürültü: Margaret
- Kış Masalı: Perdita
- Atinalı Timon: Cupid

Uranüs aylarıyla aynı ismi taşıyan bazı astreoidler: 171 Ophelia, 218 Bianca, 593 Titania, 666 Desdemona, 763 Cupido, ve 2758 Cordelia.

Uranüs'ün uyduları listesi

Uzaklık NO	NO	Uydu	Çapı (km)	Dönüş süresi (gün)	Kütle (10<sup>14</sup> kg)	Keşif yılı	Grubu
1	VI	Cordelia	40	0.27	0.04	1986	İç
2	VII	Ophelia	43	0.29	0.05	1986	İç
3	VIII	Bianca	51	0.33	0.09	1986	İç
4	IX	Cressida	80	0.35	0.34	1986	İç
5	X	Desdemona	64	0.36	0.18	1986	İç
6	XI	Juliet	94	0.37	0.56	1986	İç
7	XII	Portia	135	0.42	1.70	1986	İç
8	XIII	Rosalind	72	0.46	0.25	1986	İç
9	XXVII	Cupid	18	0.51	0.005	2003	İç
10	XIV	Belinda	90	0.55	0.49	1986	İç
11	XXV	Perdita	30	0.61	0.017	1999	İç
12	XV	Puck	164	0.76	2.90	1985	İç
13	XXVI	Mab	25	0.92	0.012	2003	İç
14	V	Miranda	474	1.47	65	1948	Ana
15	I	Ariel	1 086	2.56	1 353	1851	Ana
16	II	Umbriel	1 123	4.44	1 172	1851	Ana
17	III	Titania	1 580	8.65	3 527	1787	Ana
18	IV	Oberon	1 464	13.76	3 014	1787	Ana
19	XXII	Francisco	22	-266	0.008	2003	Dış
20	XVI	Caliban	72	-579	0.27	1997	Dış
21	XX	Stephano	32	-676	0.021	1999	Dış
22	XXI	Trinculo	18	-758	0.005	2001	Dış
23	XVII	Sycorax	150	-1 283	2.30	1997	Dış
24	XXIII	Margaret	20	1 694	0.006	2003	Dış
25	XVIII	Prospero	50	-1 992	0.08	1999	Dış
26	XIX	Setebos	48	-2 202	0.07	1999	Dış
27	XXIV	Ferdinand	20	-2 823	0.006	2003	Dış

Kaynaklar: NASA/NSSDC,¹¹ Sheppard, et al. 2005.¹² Yeni keşfedilen dış düzensiz uydular (Francisco'dan Ferdinand'a kadar) için en isabetli veri Natural Satellites Ephemeris Service ile üretilmiştir.¹³ Düzensiz uydular Güneş tarafından ciddi oranda pertürbe edilmiştir.¹⁴